Espeziea
galtzeko arriskuan egonik, angularen arrantza profesionalizatzeko hartu den erabaki
inkongruentearen ondorioa
NATURKON naturaren
kontserbazioaren aldeko plataformak ohartarazi du, Eusko Jaurlaritzak, Euskadiko
Angularen Elkartearekin batera, ”angularen arrantza tradizionala babesteko” emandako
urratsekin, Europako aingiraren (angularen) gehiegizko ustiapena eta desagerpena
legeztatuko dituela.
Eusko Jaurlaritzak iragarri du angularen arrantza
profesionala bihurtuko duela, eta, horri esker, saihestu duela Europar
Batasunak orain arte Gipuzkoan eta Bizkaian bakarrik baimenduta zegoen
aisialdiko arrantzari jarritako debekua. Horrek esan nahi du:
- Hasteko, biodibertsitatearen aurkako atentatua,
beste behin ere, faborezko tratuen mesedetan sakrifikatua.
- Existitzen ez den lanbide-sektore bat artifizialki
sortzea, Europako legeriari iseka egiteko, edo, aitzitik, inplizituki aitortzea
urteetan aisialdiko jarduera gisa kamuflatu dela benetan jarduera profesional
bat izan dena. Hala izanik, behar bezalako ingurumen-kontrolei
iskin eginda eta beste edozein jarduera ekonomikoren berezko eskakizunetatik
kanpo burutu dela aitortuz.
Itsasoa
Esploratzeko Nazioarteko Kontseiluaren (CIEM) azken irizpen zientifikoen
arabera, Europako aingira-populazioa segurtasun-muga biologikoetatik kanpo
dago, eta gainbehera handia jasan du 70eko hamarkadaren amaieratik; beraz,
aingiraren biziraupena kinka larrian dago.
Ildo
horretan, Nekazaritzako, Arrantzako eta Elikagai Politikako sailburuorde Bittor
Orozek berak adierazi zuen aingira europarra segurtasun-muga biologikoetatik
kanpo eta arrisku larrian dagoela. Egoera horren aurrean, Europa Batasunak Aingira
Kudeatzeko Planak egitera behartu zituen estatu kideak. Euskal Autonomia
Erkidegoan Aingiraren Kudeaketa Plana onartu zen, eta, bertan, angula
aisialdirako arrantzatzea arautu zen:
EAE da Europa osoan angularen arrantza modalitate horretan baimentzen
zen leku bakarra (1).
Bada, ez CIEM bezalako erakundeek ezarritako irizpide zientifikoek, ez galtzeko arriskuan dagoen espezietzat
jotzen den Mehatxatutako Espezieen Zerrenda Gorriak (2), ez CMSak (3),
ez EAEn Aingira Berreskuratzeko
Kudeaketa Planeko aingiraren egoerari buruzko alertek (aingiraren arrainkumeak
diren angularena barne) eta ezta Europa mailan hainbat erakundek bultzatutako
kanpainek (4) ere, ez diote EAJri, Euskadiko Angulero Elkartearen
interes pribatu aseezinaren mesedetan aritzeko. Arrisku larrian dagoen espezie
batekin egiten den merkataritzak diru-sarrera garrantzitsu bidegabeak dakarzkie
gutxi batzuei, eta hori guztia tradizioaren izenean egiten dute.
BIODIBERTSITATEAREN AURKAKO ATENTATUA
Aipatu denez,
Europar Batasunak aingira berreskuratzeko arauk onartu eta planak egin arazi
zituen. Beraz, egokia da galdetzea: 2007tik hona egoerak hobera egin du? Ezta
pentsatu ere. 2014ko EBren txosten batean honako hau irakur zitekeen: “Zientzialariek
etengabe ohartarazten dute arrantzak edo beste giza faktore batzuek eragindako
hilkortasuna (aingirarena eta haren arrainkumeena, angulena) zerora ahalik eta
gehien murriztu beharko litzatekeela”, eta premiaz jokatu behar dela.
Gobernuek premiaren irakurketa propioa egin dute, baina, azkenean, Bruselan
2022ko abenduaren 11tik 13ra egindako Europar Batasuneko Nekazaritza eta
Arrantzako Ministroen Kontseiluak neurri berriak adostu zituen. Zehazki, aisialdi-arrantza
debekatu eta profesionalari murrizketa gehiago ezarri zizkion.
Gauzak
horrela, Eusko Jaurlaritzak bere gain hartu al du erabakia, esaterako, aingira
Espezie Mehatxatuen Euskal Katalogoan sartzeko asmoa iragarriz? Ezta pentsatu
ere. EBren debekuari iseka egiteko asmoa erakutsi du, bere garaian aisialdiko
edo kirol-arrantza baino ez omen zena, arrantza profesionala izendatuz. Eta
zeren izenean? Tradizioaren aitzakiapean. Aizue, tradizioa gure itsasadarretan
aingirak bizitzearen gertaera historiko eta biologikoan oinarritzen da.
Desagertzen badira, ez da tradizioa gordetzerik izango. Horrek ez al du
justifikatzen, gutxienez, geldialdi biologiko bat, bere garaian antxoarekin
dekretatu zena bezalakoa, gutxienez espezieak segurtasun-muga
biologikoetatik kanpo edo arrisku larrian egoteari utzi arte? Ba,
dirudienez, ez.
Eusko Jaurlaritzaren erantzuna nahiko argi geratzen ari zen duela hilabete
batzuetatik. AZTI angularen egoera kritikoaz detektatzen eta ohartarazten aritu
denean, Eusko Jaurlaritzako Arrantza Zuzendaritzak espezie horren arrantza
bermatzeko borondatea erakutsi du beti, ondare naturalaren kudeaketarekiko duen
betiko ahuldadea agerian utziz. Betidanik,
biodibertsitatea zaintzeko betebeharraren aurretik jarri izan dituzte
bestelako interesak (klientelismoa).
Bestalde,
aingira aspaldi dago espezie arrantzagarrien zerrendatik kanpo, baina,
paradoxikoki, tradizioz, bere arrainkumeak diren angulak arrantzatzeko baimenak
eman dira eta, hemendik aurrera, profesionalki. Giza jardueren ondorioz
gainbehera betean dauden beste espezie asko, hala nola basoilar kantauriarra,
bisoi europarra, mendiko gorila edo panda hartza, denak galtzeko arriskuan, ez
daude jatetxe eta elkarteetako mahaietan. Zergatik bide bera daraman aingira (angulak)
bai?
AZTIri dagokionez,
ezin dugu ahaztu AZTIk angularen egoerari buruz adierazitako alerten aurrean,
Euskadiko Anguleroen Elkarteko bozeramaileak edozein epaitegitan ikertzeko
modukoak diren mehatxuekin erantzun ziela zientzialariei sare sozialen bidez.
EUROPAR BATASUNEKO LEGERIARI ISEKA EGITEKO
FIKZIOZKO LANBIDE-SEKTORE BAT SORTZEA EDO JARDUERA PROFESIONAL KAMUFLATU BAT
AITORTZEA?
Kirol-arrantza legezkoa izan den bitartean (angula-harrapaketak ezin ziren
merkaturatu), gobernuaren kontrolik eza (Arrantza Ikuskaritza) monumentala izan
da, eta espezie hori zigorrik gabe eskaini da dozenaka jatetxe eta elkartetako
mahaietan, legez kanpoko diru-sarrera handiak eraginez anguleroei (aisialdiko
arrantzan kobratutako aleak ezin baitira merkaturatu). Teorian, anguleroek
arrantzatzen dutena familian edo, gehienez ere, lagun aretan kontsumitu behar
dute.
Mikel
Arruabarrena EAJko legebiltzarkideak duela pare bat aste Eusko Legebiltzarrean
iragarri zuenean Jaurlaritzak EBren debekua saihesteko asmoa zuela, orain
arteko aisialdiko arrantza profesionala bihurtuz, adierazi zuen AZTIk angula populazioaren
jarraipen oso zehatza egingo zuela eta harrapatu beharreko kopuruak zehaztuko
zituela. Adierazpen horrek gure ustez berresten du orain arte ez dela jarraipen
zehatzik egin.
Adierazi
zuen, halaber, aurrerantzean angularen merkaturatzea kofradien edo baimendutako
establezimenduen bitartez egingo zela nahitaez. Baieztapen horrek agerian uzten
du merkaturatzea beste bide batzuetatik egin dela. Eta airean galdera hau uzten
du: Zer egin du Eusko Jaurlaritzak legez kanpoko merkaturatzeari aurre egiteko?
VOXek, Legebiltzarrak gai horri heltzeko bidea eman
duen proposamenean, Eusko Jaurlaritzari eskatzen dio Europako Batzordeari eska
diezaiola plan bat EAEn angula-arrantzaleek dituzten galera handiak arintzeko.
Debekuaren ondorioz angula arrantzaleen artean galera handiak sortuko badira,
orain arte irabazi handiak izan direla interpretatu behar al dugu? Eta
foru-ogasunak jakinaren gainean daude? Baina, tira, hau ez al zen aisialdiko jarduera
hutsa?
Aitzitik, Euskadiko Angulero Elkarteak emandako datuen
arabera, iaz, guztira 610 lizentzia eman ziren, eta 800 kilo angula arrantzatu
ziren. Zuek kalkulatu zenbateraino ari garen fikziozko sektore profesional
baten sorreraz hitz egiten.
Gai horri dagokionez, gogoratu behar dugu espezie
horren egoera ekologiko larriak eta erakunde zientifikoek eta nazioarteko
itunek behin eta berriz emandako irizpenek gomendatzen dutela aingira
europarrari zuhurtziaz jokatzeko irizpidea aplikatu behar zaiola. Izan ere,
aingiraren populazioak eta migrazioak arriskuan jartzen dituzten inpaktu
antropogeniko guztiak ezabatu behar dira, eta desagertzeko arrisku horri aurre
egiteko premiazko neurriak hartu behar dira administrazio eskudunen aldetik,
Eusko Jaurlaritza barne.
ONDARE PUBLIKOA GUTXI
BATZUEN ESKUETAN ETA BETI BERBERENETAN
Euskal Autonomia Erkidegoan Aingira Berreskuratzeko Kudeaketa Plana (2008)
onartu zenetik, lizentziak garai hartan emandakoen artean banatu dira beti.
Izan ere, publikoak izan dira derrigorrezko “isilpeko anguleroen” salaketak,
inola ere eskuratu ezinik isilpean jardun direlako. Jaurlaritzak argudiatu du
lizentziak beti horrela banatu direla “baliabidea oso mugatua delako; lizentzia
berriak emateak angulari presio handiagoa eragingo liokeelako”, “kontuan
hartuta angularen egoera berezi eta delikatua” (Nekazaritza, Arrantza eta
Elikadura sailburuordea, 2022ko abendua). Arrantzarekin kosta ahala kosta
jarraitzeko profesionalizazioak are nabarmenago uzten du argudioaren ahuldadea.
Azkenik,
NATURKONetik eskatzen dugu Eusko Jaurlaritzako Ingurumen Jasangarritasuneko
Sailburuordetzak eta Natura Ondare eta Klima Aldaketa Zuzendaritzak esku har
dezatela, Arrantza eta Akuikultura Zuzendaritzak angulari buruz hartutako
erabaki latza atzera bota dezan. Era berean, eskatzen dugu Eusko Jaurlaritzak
beharrezko izapideak egin ditzala aingira europarra (angula) Babes Bereziko
Erregimenean dauden Basa Espezieen Zerrendan eta Espezie Mehatxatuen Euskadiko
Katalogoan sartzeko. Kategoria horiek kontserbazio-estatus kritikoa duen
espezie bati dagozkio. Jatetxeetako mahaitik atera behar dira arriskuan dauden
espezieak, nahiz eta batzuentzat mantendu beharreko tradizioa izan.
Naturkon, 2023ko otsaila
(1) Abenduaren 28an sinatutako agiri batetik
ateratako adierazpenak (azpimarratu ditugunak gureak dira). Honako hau diote:
Aingira europarra stock bakarra da Europa osoan, eta Itsasoa Esploratzeko
Nazioarteko Kontseiluak ezarritako segurtasun-muga biologikoetatik kanpo dago,
eta arrisku larrian dago Natura Kontserbatzeko Nazioarteko Batasunaren arabera.
Egoera horren aurrean, Kontseiluaren 2007ko irailaren 18ko 1100/2007 (EE)
Erregelamenduak, aingiraren populazioa berreskuratzeko neurriak ezartzen
dituenak, Aingira Kudeatzeko Planak egitera behartu zituen estatu kideak.
Horren ondorioz, Euskal Autonomia Erkidegoan Aingira Kudeatzeko Plana onartu
zen. Bertan, habitata hobetzeari, oztopoak kentzearekin eta arrantza
arautzearekin lotutako hainbat neurri jasotzen ziren. Araudi horri esker,
angula aisialdirako arrantza modalitatean arrantzatzea ahalbidetu zen, eta hori
kasu bakarra da Europan.
(2) Natura Kontserbatzeko Nazioarteko Batasuneko
Espezie Mehatxatuen Zerrenda Gorria
(3) CMS, Basa-animalien Espezie Migratzaileak
Kontserbatzeko Nazioarteko Konbentzioa.
(4) Europako zenbait erakundek kanpaina bat jarri
zuten abian, Europako aingirak bere bizi-zikloan aurre egin behar dien mehatxu
nagusiak nabarmentzeko eta espeziea gehiago babesteko. Halaber, biziraupena
hobetzeko beharrezko neurriak hartzeko eskatu zuten, espeziearen aurkako giza
ekintzen inpaktuak murriztuz, gehiegizko arrantza barne.